به گزارش واحد سنجش و راه حل های رفتاری در بازار (آبسیم) بورس نیوز، اختلال در هسته معاملات بازار سرمایه ایران به امری تکراری بدل شده و هر از گاهی شاهد برهم خوردن و توقف معاملات هستیم و با وجود اهمیت بالای این موضوع، اقدام جدی برای حل این مشکلات انجام نمی‌شود.
عمر پایگاه داده‌ها و سامانه معاملات بازار سرمایه ایران به 12 سال پیش باز میگردد؛ زمانی که شرکت فناوری اطلاعات فرانسوی «اتوس» (Atos) این سامانه را برای ایران طراحی و پیادهسازی کرد. این شرکت به عنوان بزرگترین ارائه دهنده سیستمهای معاملاتی (System Provider) در دنیا شناخته میشود که پس از شرکت IBM GLOBAL، دومین شرکت فناوری اطلاعات اروپاست و بعد از سیستمهای معاملات بازار نزدک در جایگاه دوم بازارهای سرمایه دنیا قرار دارد. نرم افزارهای «میلینیوم» و «سی نوبر» در رتبههای بعدی قرار دارند.
در این میان، برخی کشورها، سامانه‌های معاملاتی مختص به خود تعریف کردهاند؛ موضوعی که به نظر برای ایران نیز یک ضرورت باشد؛ چرا که شرکت اتوس فرانسه به دلیل تحریم‌ها از نوسازی و بهروزرسانی سیستم معاملات بازار سهام کشور بازماند و به این بهانه شانه خالی کرد.
در آذر ماه سال 95 با تعلیق تحریم‌ها، این شرکت فرانسوی به ایران بازگشت و جهت بهروزرسانی پایگاه داده‌ها و نرم افزار معاملاتی بازار سرمایه ایران تفاهم نامه همکاری منعقد نمود؛ اما با اجرای دور جدید تحریم‌ها، ادامه همکاری درهالهای از ابهام فرو رفت.
اما در بازارهای جهانی چه خبر است؟!
نزدک به‌عنوان اولین بورس آنلاین جهان از یک سیستم مدرن بهره میبرد؛ به طوری که در سال‌های ابتدای تاسیس، شرکت‌های نوپای آن سال‌ها مانند مایکروسافت، اپل، سیسکو و دل به حضور در آن ترغیب شدند. نزدک پس از بورس نیویورک بیشترین ارزش بازار را در کل جهان دارا است. سیستم اینترنتی مبادلات ارزی آن همچنان جزو امنترین سیستمهای امنیتی دنیا محسوب میشود.
شرکت IBM با سابقه 100 ساله در زمینه فعالیت فناوری ارتباطات در زمره بهترینها قرار دارد و 23 سال متوالی رکورد در اختیار داشتن بیشترین تعداد پتنت را در بین تمامی شرکت‌های دنیا به خود اختصاص داده است. IBM در سال‌های اخیر همواره جزو 10 برند ارزشمند دنیا بوده و با حضور بیش از 3200 شرکت در آن، بیشترین مقدار معامله سهام را نسبت به هر بازار بورس دیگری در جهان دارد. اما با وجود گسترگی و حجم بالای معاملات، اختلالات در سیستم معاملات در حداقل ممکن و نزدیک به صفر است.
کمبوها از کجا نشأت میگیرد؟!
اختلال در سامانه معاملات بورس اوراق بهادار تهران بیش از حد استاندارد است و به مانعی برای رشد بازار تبدیل شده است. درست در زمانی که بازار در کانال صعود قرار میگیرد، با هجوم نقدینگیهای جدید، هسته معاملات خسته میشود و به فاز استراحت فرو میرود. در شرایطی که بازار نیاز مبرم به نقدینگی دارد، همین موضوع عاملی برای فرار سرمایهها میشود. این در حالی است که سرمایهگذاران و سهامداران در بازار سرمایه بابت معاملات خود و خدمات دریافتی، کارمزد پرداخت میکنند.
بر اساس اطلاعات دوره 9 ماهه منتهی به آذر سال 97، درآمد حاصل از کارمزد معاملات شرکت «بورس اوراق بهادار تهران» بالغ بر 621 میلیارد ریال بود که از این میزان، 490 میلیارد ریال سود ناخالص بوده است. این میزان درآمد نسبت به دوره 12 ماهه سال 96 رشد قابل توجه 82 درصدی را در معرض نمایش قرار میدهد. برآورد میشود درآمد حاصل از کارمزد معاملات تا پایان اسفند ماه به رقم 820 میلیارد ریال نزدیک شود که در نوع خود جالب توجه است.
شرکت «فرابورس ایران» با حاشیه سود 100 درصدی، در سال 96 حدود 190 میلیارد ریال درآمد کارمزد معاملات شناسایی کرد. عملکرد 9 ماهه سال 97 منجر به تحقق 264 میلیارد ریالی درآمد کارمزد گردید و انتظار میرود تا پایان سال این رقم به 355 میلیارد ریال برسد.
با وجود کسب درآمدهای بالا از معاملات سهامداران، اما همچنان فعالان این عرصه از یک سیستم معاملاتی ایمن و بی نقص محروم هستند.
جایگاه OMSها در بازار سرمایه
شواهد نشان میدهد که شرکت‌های خدمات برخط بازار سرمایه و موسوم به OMS در حاشیه قرار گرفته اند و جایگاه مطلوب و مورد انتظار را در بازار سرمایه ایران ندارند. به عنوان مثال، چندی پیش سیستمقراردادهای آتی سبد سهام توسط بوررس تهران راه اندازی شد اما تنها یک شرکت در این ابزار جدید حضور دارد.
در این خصوص، مهرداد رجبی مدیرعامل شرکت پردازش مالی مبنا در گفتگو با بورس نیوز عنوان کرد: هسته معاملات جوابگوی وضعیت فعلی بازار سهام نیست. در حال حاضر سیستمهایی به مراتب بهتر از Atos نیز وجود دارد اما به سبب تحریم‌ها امکان خرید آنها وجود ندارد. بنابراین، باید سیستم فعلی بهبود و یا به طور کلی تغییر کند تا دیگر شاهد اختلال در سیستم معاملات نباشیم و یا از توان داخلی برای طراحی و ساخت سیستم بومیاستفاده شود. البته این موضوع زمانبر است و تکنولوژی و شرایط خاص خود را میطلبد و حتی در عرصه جهانی، تنها کشورهای معدودی سیستمهای مخصوص به خود دارند.
اما در شرایط کنونی نیز میتوان اقداماتی انجام داد تا بار هسته معاملات اندکی خلوت شد. به عنوان مثال، عرضههای اولیه تا زمانی که شناور نشده، در سیستم بوک بیلدینگ (Book Building) ثبت سفارش شود. راه دیگر که نیاز به کارشناسی بیشتر دارد، حذف دوره پیش گشایش است تا سهامداران با اطمینان و قطعیت اقدام به ثبت سفارش کنند و رفت و آمدهای زمان پیش گشایش کمتر شود که به دنبال آن، فشار اولیه در زمان ثبت سفارشات کمتر خواهد شد.
وی راه دیگر را تغییر شرایط دامنه نوسان دانست و در ادامه گفت: اگر قرار است سهمی20 درصد رشد کند، بهجای آنکه 5 روز هسته معاملات را درگیر خود کند تا به تارگت مورد نظر برسد، در یک روز این اتفاق رخ دهد و از فشارها و هیجانات کاسته شود.
البته در این میان، حذف محدودیت حجم معاملات نیز میتواند تا حدودی گرهگشا باشد. در حاضر حاضر محدودیت حجم معاملات در بورس 100 هزار و در فرابورس 50 هزار سهم است که با افزایش آن، تعداد سفارشات کاهش و تا حدودی از بار هسته معاملات میکاهد.
رجبی در خصوص جایگاه شرکت‌های OMS در بورس تهران اظهار داشت: این شرکتها محصولات خود را در اختیار شرکت‌های کارگزاری قرار میدهند و با استفاده از بستر فراهم شده سفارشات را از عموم مردم دریافت و به هسته معاملات ارسال میکنند؛ بنابراین نقشی در اتفاقاتی که در هسته معاملات رخ میدهد ندارند. البته شرکت‌های OMS با محدودیت در تعداد ارسال سفارش در ثانیه از سوی سازمان بورس مواجه هستند. همین مشکلات کنونی هسته معاملات عاملی برای ایجاد محدودیت برای شرکت‌های OMS شده که رفع آن میتواند برطرفکننده این محدودیت نیز باشد.
مدیرعامل شرکت پردازش مالی مبنا در خصوص نحوه کمک OMSها به بازار سرمایه عنوان کرد: با توجه به اینکه سیستمهای معاملاتی جزو زیرساختهای پایه هستند و تصمیمگیری در مورد تولید و اجرای آن بر عهده نهادهای بالادستی است، در شرایط فعلی شرکت‌های OMS فقط میتوانند دانش و تجربیات خود را برای بهبود وضعیت کنونی، در اشتراک بگذارند.
داستان ما به سر رسید اما هنوز سامانه معاملاتی بورس تهران به سرمنزل مقصود نرسیده است!
حال نوبت شما سهامدار عزیز است؛ آیا از سطح خدمات سامانه‌های معاملاتی که از درگاه کارگزاریها ارائه میشود، رضایت دارید؟!
